Zespół policystycznych jajników jest jedną z najczęściej występujących endokrynopatii u kobiet w wieku rozrodczym. Jest to zaburzenie niespecyficzne, przez co ciężko jednoznacznie ustalić jego charakterystykę. Jak sama nazwa wskazuje – jest to zespół objawów, do których zaliczyć możemy wysoki poziom hormonów androgenowych, obraz policystycznych jajników w USG czy zaburzenia owulacji (ich brak lub rzadkie owulacje).

Oczywiście temu zespołowi często towarzyszy cały worek innych objawów, w skład których możemy zaliczyć:

• nadwagę,
• trądzik,
• szybko przetłuszczającą się skórę,
• brak energii,
• przewlekłe zmęczenie,
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej,
• zaburzony profil lipidów,
• nadciśnienie.

Najczęściej głównym podłożem wysokich androgenów takich jak testosteron jest zaburzona gospodarka cukrowa. Insulina stymuluje wydzielanie hormonu LH (który zwiększa produkcję androgenów) oraz obniża poziom SHBG, czyli globuliny wiążącej hormony płciowe, co przekłada się na większą dostępność wolnych androgenów i estrogenów. Również androgeny pochodzące z nadnerczy są często podniesione u kobiet z PCOS, dlatego zarządzanie stresem i odpowiedni sen są kluczowe dla regulacji ich poziomów. Nadmiar tkanki tłuszczowej (aromatyzacja) i ekspozycja na estrogeny pochodzące ze środowiska dodatkowo zwiększają poziom estrogenów. Mamy wtedy stan, który powoduje zaburzenie stosunku gonadotropin, czyli hormonów LH i FSH. Podwyższony LH i obniżony/prawidłowy FSH wynikają z zaburzenia pulsacyjnego wydzielania GnRH (czyli na poziomie podwzgórza – m. in. stres) oraz stymulacji ze strony estrogenów (czyli na poziomie przysadki).

Zaburzenie stosunku między nimi często obserwuje się w PCOS, ale nie jest to kryterium diagnostyczne (w PCOS często jest zbyt wysoki poziom LH w stosunku do FSH). Niski poziom progesteronu (brak owulacji) i przewlekła ekspozycja na estrogeny zwiększają ryzyko raka endometrium u kobiet z PCOS.

Zaburzona morfologia jajników w PCOS oraz zaburzenia cyklu/owulacji są SKUTKIEM wielu różnych zaburzeń metabolicznych, dlatego podejście do tego zespołu zawsze powinno w swojej podstawie obejmować zmianę diety i stylu życia! Podstawowe działania to:

• regulacja poziomu insuliny;
• regulacja poziomu tkanki tłuszczowej;
• wsparcie metabolizmu estrogenów;
• działanie przeciwzapalne i zmniejszające stres oksydacyjny;
• regulacja osi HPA (kortyzol, androgeny nadnerczowe);
• przywrócenie owulacji i sprawnej produkcji progesteronu;
• wsparcie pracy tarczycy.

Przede wszystkim warto skupić się właśnie na zaburzeniach metabolicznych! Doustna antykoncepcja hormonalna owszem obniży poziom androgenów i „wytłumi” działanie całej osi hormonalnej, ale nie jest to działanie przyczynowe – tylko chwilowe przykrywanie problemu.

SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ NALEŻY ZWRÓCIĆ NA:

• zmianę diety – bogato odżywcza, przeciwzapalna, bez przejadania się (polecam moje diety gotowe);
• redukcję tkanki tłuszczowej (jeśli jest nadwaga);
• sen i regenerację – w celu wyciszenia osi HPA i zmniejszenia poziomu kortyzolu;
• aktywność fizyczną – pomaga uwrażliwić tkanki na działanie insuliny, zredukować tkankę tłuszczową, wspomaga zdrowie mitochondriów, umiarkowana pomaga obniżyć poziom stresu.

W diecie koniecznie zadbaj o odpowiednią ilość kalorii (bez przejadania się, a jeśli trzeba to deficyt kcal), podaż owoców jagodowych (ogrom przeciwutleniaczy), warzywa zielonolistne oraz różnorodność warzyw (błonnik, witaminy, składniki mineralne, polifenole, fitozwiązki), niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (orzechy, oliwa z oliwek, olej lniany, awokado, tłuste ryby, nasiona i pestki, siemię lniane, suplementacja omega-3 EPA/DHA), błonnik, nawodnienie. Pamiętaj również o dobrej jakości białku.

Pomóc mogą Ci moje gotowe plany dietetyczne dostępne na: https://michalkot.pl/gotowe-diety/

Warto ograniczyć udział węglowodanów, wyeliminować cukry proste, ograniczyć tłusty nabiał i mięso (nie każdy musi eliminować!), odstawić słodkie napoje.

Bardzo ciekawym i przydatnym wsparciem może być suplementacja! Liczne związki mogą być korzystne w kontekście PCOS. Fundamentalne są oczywiście kwasy tłuszczowe omega-3 EPA/DHA o silnie przeciwzapalnym charakterze oraz witamina D3, która wspomaga działanie insuliny. Ciekawym rozwiązaniem okazuje się również kwas alfa-liponowy, SAMe oraz NAC, czyli acetylowana cysteina.

Kwas alfa-liponowy

• Jest silnym przeciwutleniaczem (działa antyoksydacyjnie).
• Wspomaga metabolizm glukozy, jest kofaktorem enzymu przekształcającego pirogronian w acetylokoenzym-A.
• Wspomaga jakość komórek jajowych.
• Wspomaga działanie glutationu (nasz silny antyoksydant).  

NAC (acetylowana cysteina)

• Cysteina jest prekursorem dla powstawania glutationu.
• Działa jako silny antyoksydant hamując szkodliwe działanie wolnych rodników.
• Wspomaga wrażliwość tkanek na insulinę.
• Wspomaga pracę wątroby.

SAMe

• Jest donorem grup metylowych niezbędnych dla metabolizmu i usuwania estrogenów.

Połączenie 3 powyższych działa przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie (m. in. wspomaga działanie glutationu) oraz wspiera sprawny metabolizm estrogenów.

W PCOS bardzo pomocne są również inozytole, berberyna oraz resveratrol. W swojej praktyce stosuje je chyba najczęściej z bardzo dobrym skutkiem. Berberyna często nazywana jest „naturalną metforminą” ze względu na bardzo podobny mechanizm działania, jednak należy pamiętać, żeby jej z nią nie łączyć, jeśli już bierzesz metforminę.

Suplementy to nie złoty cudowny środek, lecz wsparcie, które w połączeniu z odpowiednią dietą i stylem życia potrafi przynieść ogromne korzyści kobietom z PCOS! Jeśli zadbasz o wszystkie te elementy, może to pomóc Ci m. in:

• uwrażliwić tkanki na insulinę,
• obniżyć poziom androgenów,
• przywrócić owulację (progesteron),
• wyrównać stosunek LH:FSH,
• poprawić stan włosów i skóry,
• zredukować nadmiar tkanki tłuszczowej,
• zmniejszyć stany zapalne,
• zmniejszyć stres oksydacyjny,
• zwiększyć szansę na zajście w ciążę,
• usprawnić metabolizm estrogenów.

Pamiętaj, że zespół policystycznych jajników ma w podłożu liczne zaburzenia metaboliczne, które trzeba wyrównać! Przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej (o jej stosowaniu i słuszności decyduje lekarz) bez zadbania o wyżej wymienione czynniki jest tylko maskowaniem problemu. Jeśli nie chcesz, aby problem wrócił po ich odstawieniu – zadbaj o stan metaboliczny organizmu!

Ps. Szczupłe kobiety również mogą mieć PCOS. U nich również mogą występować zaburzenia metaboliczne. W takim przypadku warto szczególnie zwrócić uwagę na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (stres, tempo życia, nadmiar treningu i aktywności fizycznej), stany zapalane, pracę tarczycy, niedobór witaminy D itp.