Podniesiony wynik prolaktyny (PRL) u wielu kobiet powoduje silny stres, a szukając w Internecie przyczyny wysokiego jej poziomu po wpisaniu w wyszukiwarce często wyskakują guzy przysadki. Chciałbym tym wpisem Cię uspokoić, jeśli zauważasz u siebie podwyższoną prolaktynę i pokazać jak szeroki jest to temat oraz jak wiele czynników na nią wpływa. 

Na początku warto podkreślić, że hormony to związki, które wpływają na funkcje i cechy różnych tkanek. Niosą ze sobą pewne informacje, a po ich przekazaniu modulują działanie tkanki/organu docelowego. Tak samo jest z prolaktyną. Wiele czynników zależnych od naszego stylu życia wpływa na to, że poziom prolaktyny podnosi się, aby mogła dalej przekazać swój sygnał. 

Prolaktyna (PRL) nie jest ani dobra ani zła, jest nam bardzo potrzebna! Dlatego zachęcam do patrzenia na nią przez pryzmat nośnika informacji, a nie wroga. Jak więc działa prolaktyna i jakie informacje niesie? 

JAK DZIAŁA PROLAKTYNA (PRL)

Podstawową jej rolą jest wpływ na rozwój gruczołów sutkowych w okresie ciąży oraz wywoływanie laktacji, czyli wydzielanie mleka kobiecego. Podczas karmienia piersią wysoki poziom PRL hamuje wydzielanie hormonów przysadki, co powoduje zahamowanie owulacji i miesiączkowania. Drażnienie brodawek sutkowych przenosi sygnał do jądra łukowatego i hamuje wydzielanie dopaminy, która jest naturalnym hamulcem dla prolaktyny – finalnie poziom prolaktyny się podnosi. 

No dobrze, ale nie jestem w ciąży, jakie więc skutki może mieć dla mnie wysoki poziom prolaktyny? 

Nadmiar prolaktyny powoduje zatem:

• hamowanie wydzielania LH i FSH,
• zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-jajniki,
• nieregularne cykle lub brak miesiączek,
• zaburzenia owulacji,
• problemy z zajściem w ciążę,
• spadek libido, zmęczenie,
• możliwe zwiększenie wydzielania androgenów z nadnerczy (DHEA),
• coraz więcej danych sugeruje możliwą rolę prolaktyny w rozwoju raka piersi.

Pamiętaj, że objawy zależą od poziomu PRL (im wyższy, tym bardziej te objawy będą widoczne) i czasu występowania hiperprolaktynemii.

DLACZEGO PODWYŻSZONA PROLAKTYNA TO NIE OD RAZU GUZY PRZYSADKI?

Zakresy referencyjne prolaktyny dla kobiet nie będących w ciąży to ok 5-25 ng/ml. Mówimy tu o fazie folikularnej, czyli początku cyklu, w fazie lutealnej (2 faza) i około owulacji jej wynik może być delikatnie wyższy. Jest duża różnica, jeśli u jednej osoby wynik wynosi 40, 80 czy 120 ng/ml niż u np. osoby z wynikiem powyżej 600 czy 1000 ng/ml. 

Wydzielanie prolaktyny jest zwiększane m.in. przez:

• TRH (ten sam hormon, który pobudza wydzielanie TSH),
• estrogeny,
• stres (aktywacje osi podwzgórze-nadnercza),
• leki przeciwdepresyjne (SSRI),
• leki przeciwpsychotyczne (blokery receptora dopaminy),
• peptydy opiatowe,
• drażnienie brodawek sutkowych, seks,
• guzy przysadki wydzielające prolaktynę,

a hamowane głównie przez dopaminę. 

Widzisz więc, że naprawdę wiele czynników może wpływać na jej poziom, a nie jest to jeszcze pełna lista, dlatego diagnostyka różnicowa powinna obejmować pełny wywiad i wykluczenie wielu różnych potencjalnych czynników. Wyniki do 100 ng/ml zazwyczaj są wywołane np. lekami, niedoczynnością tarczycy, stresem, zaburzoną higieną badań, ale te powyżej 100-150 ng/ml nie muszą oznaczać guza przysadki wydzielającego prolaktynę.

Wiele kobiet, które boryka się z niewyrównaną niedoczynnością tarczycy, obserwuje podniesiony poziom PRL ze względu na zwiększone działanie TRH na przysadkę. Zaopiekowanie się tarczycą i unormowanie jej pracy pomaga obniżyć jej poziom. To dlatego wdrożenie euthyroxu u kobiet z niedoczynnością tarczycy często obniża poziom prolaktyny. 

Również u części (ok. 20% przypadków) kobiet z zespołem jajników policystycznych (PCOS) prolaktyna może być podniesiona. Nadwaga, otyłość, nadmiar tkanki tłuszczowej, zaburzenia metaboliczne leżące u podłoża PCOS mogą zwiększać poziom estrogenów, co następnie wpływa na poziom PRL. Często dokłada się do tego stres. 

Wiele kobiet z PCOS boryka się również z niedoczynnością tarczycy, a wtedy mamy już 2 czynniki, które podnoszą jej poziom. 

Stosowanie leków przeciwdepresyjnych zwiększających poziom serotoniny (szczególnie dłuższy okres czasu) również poprzez zaburzanie stosunków dopamina/serotonina przyczyni się do większego wyniku. 

ZABURZONE WYNIKI PRZEZ ZŁĄ HIGIENĘ BADAŃ 

Stężenia prolaktyny różnią się nie tylko w zależności od płci (więcej u kobiet), fazy cyklu (może być wyższa około owulacji i w fazie lutealnej), ale także od pory dnia – jej wyższy poziom obserwuje się w nocy. I tu dochodzimy do kolejnego ważnego punktu, czyli higieny badań. 

Biorąc pod uwagę jej zwiększone nocne wydzielanie warto wynik wykonać badanie rano, ale ok. 2-3 godziny po przebudzeniu. Unikaj ciężkich treningów na dzień przed badaniem, nie zarywaj nocy i koniecznie się wyśpij. Biorąc pod uwagę, że seks i stymulacja brodawek sutkowych podnosi poziom prolaktyny – zrezygnuj z niego na dzień przed wykonaniem wyników.  

Diagnostyka różnicowa hiperprolaktynemii powinna więc wykluczyć złą higienę badań, wpływ stosowanych leków (nie tylko SSRI podnoszą PRL), stany takie jak ciąża, okres karmienia piersią, stres, niedoczynność tarczycy, PCOS czy makroprolaktynemia.

MAKROPROLAKTYNEMIA

Oznaczenie poziomu makroprolaktyny warto wykonać, kiedy wynik wychodzi bardzo wysoki, ale nie ma objawów, które daje prolaktyna (wymienione wyżej). 

We krwi prolaktyna krąży w kilku formach o różnej masie cząsteczkowej. Makroprolaktyna to złożony kompleks składający się z prolaktyny połączonej z immunoglobuliną IgG. Powstaje kiedy prolaktyna łączy się z IgG w osoczu. Makroprolaktyna dużo słabiej wiąże się z receptorem, dlatego nie daje objawów nadmiaru prolaktyny (wymienione wyżej). Dlatego jeśli wyjdzie Ci wysoki wynik, a nie masz objawów – popatrz w tym kierunku. 

Widzisz więc, że podniesiony poziom prolaktyny nie musi oznaczać guza przysadki. Trzeba wykluczyć wiele czynników, a w przypadku wyników granicznych często powtórzyć badanie. W przypadku zdiagnozowania mikrogruczolaka leczeniem pierwszego rzutu jest leczenie farmakologiczne (agoniści dopaminy), które pomaga zmniejszyć masę guza, unormować poziom prolaktyny i zredukować występujące objawy. 

Diagnozą i leczeniem zajmuje się zawsze lekarz. 

Ze strony dietetycznej w kontekście prolaktyny to na pewno istotne są działania ukierunkowane na wsparcie pracy tarczycy – wyrównanie poziomu żelaza, magnezu, selenu czy cynku, które są kluczowe dla pracy tego gruczołu. Ważne jest również unormowanie masy ciała i odpowiednio dobrana kaloryka diety (unikaj długotrwałych diet hipokalorycznych doprowadzających do silnej utraty masy ciała lub chronicznego przejadania). Bardzo ważne jest również zarządzanie stresem i odpoczynek.

Mam nadzieję, że tym wpisem rozjaśniłem Ci temat czynników wpływających na prolaktynę.