Często podczas przyjmowania doustnej antykoncepcji hormonalnej można doświadczyć różnego rodzaju skutków ubocznych. Zdecydowanie warto zwracać na nie uwagę i słuchać swojego ciała, które ewidentnie wysyła sygnały, że coś jest nie tak, że dawka hormonów być może wymaga zmiany – w takiej sytuacji zdecydowanie warto skonsultować się ponownie z ginekologiem. Współpraca na linii lekarz-pacjentka powinna być aktywna. Zgłaszaj wszystkie niepokojące Cię objawy, jeśli stosujesz antykoncepcje hormonalną. Poniżej znajduje się lista objawów, które mogą wystąpić podczas przyjmowania antykoncepcji hormonalnej:

Suchość pochwy

Wiele kobiet odczuwa suchość podczas stosowania pigułek hormonalnych. Dodatkowo można odczuwać pieczenie, swędzenie, może wystąpić również ból podczas stosunku. Hormony z zewnątrz hamują hormonalną czynność jajników, powodując zmniejszenie wydzielania własnych estrogenów i progesteronu. Estrogeny z tabletek mogą nie równoważyć spadku endogennych estrogenów, co wpływa na zmniejszenie wydzielania śluzu. Stan taki będzie skutkował pogorszeniem życia seksualnego i jeśli zauważasz u siebie te objawy, zgłoś je do swojego ginekologa.

Spadek libido

Za popęd seksualny odpowiedzialnych jest wiele hormonów – w tym estrogeny i testosteron. Pigułki antykoncepcyjne mogą zwiększać SHBG, czyli białko, które wiąże się z hormonami powodując, że stają się nieaktywne, bo nie mogą połączyć się z receptorami. Spadek wolnego testosteronu może osłabiać libido. Testosteron wpływa również na dopaminę – neuroprzekaźnik bardzo ważny dla popędu seksualnego. Obniżenie m. in. wymienionych będzie skutkowało spadkiem ochoty na seks. Również estradiol jest tutaj hormonem biorącym udział w regulacji popędu seksualnego, a mechanizm opisany w akapicie wyżej także skutecznie wpływa na osłabienie libido.

Krwawienia śródcykliczne

To również często spotykany objaw. Generalnie uważa się, że powinny ustąpić po ok. 3 miesiącach przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych. Jeśli krwawienia nie ustępują, koniecznie zgłoś się do swojego ginekologa. Na ich wystąpienie mogą mieć wpływ m. in. pominięcie dawki, biegunka i wymioty, które osłabiają wchłanianie hormonów, przyjmowanie hormonów razem z innymi lekami czy ziołami osłabiającymi wchłanianie. Takim ziołem jest np. dziurawiec i zawarta w nim hyperforyna, nasilająca ekspresję CYP3A4, który powoduje szybszy metabolizm doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Bóle głowy

U części osób antykoncepcja hormonalna może zmniejszać bóle głowy, jednak u pewnej grupy efekt ten jest odwrotny – jeśli po wprowadzeniu pigułek nagle zauważasz zwiększoną częstotliwość bólu głowy lub ich nasilenie, skonsultuj z lekarzem zmianę preparatu. Stosowanie antykoncepcji zawierającej środek estrogenny jest przeciwskazaniem przy migrenach z aurą, ze względu na zwiększone ryzyko udaru mózgu.

Tkliwość piersi

Typowy objawy estrogenowy, zbyt wysoki poziom estrogenów może przyczyniać się do ich obrzęku, napięcia, zwiększenia wrażliwości na ból. Zdecydowanie go nie lekceważ. Warto również zadbać o sprawny metabolizm estrogenów – wsparcie pracy wątroby, jelit, dobre nawodnienie, uzupełnienie/wyrównanie witamin z grupy B, witaminy D3, żelaza, cynku, selenu, zadbanie o dobrą higienę snu i aktywność fizyczną.

Zwiększenie ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej

Ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej wzrasta wraz z wiekiem i masą ciała. Badania naukowe wskazują na niewielki, ale istotny wpływ na wystąpienie choroby podczas stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Preparaty z małą dawką składnika estrogenowego wykazują mniejszy wpływ na rozwój ŻChZZ. Szczególnie narażone są kobiety z genetycznym uwarunkowaniem w kierunku wystąpienia żylnej choroby zakrzepowej. Ryzyko jej wystąpienia znacznie wzrasta u osób otyłych oraz palących papierosy i przyjmujących antykoncepcję hormonalną. Jej wystąpienie jest przeciwskazaniem do przyjmowania dwuskładnikowych preparatów. Warto również przed rozpoczęciem wykonać badania – niedługo o tym oddzielny wpis.

Wzrost ciśnienia krwi

Etynyloestradiol (składnik estrogenny pigułek) może wpływać na zwiększenie produkcji angiotensynogenu. Jest to białko produkowane przez wątrobę, prohormon dla angiotensyny. Angiotensyna jest hormonem regulującym równowagę jonów sodowych i potasowych oraz stymuluje wydzielanie aldosteronu, co przyczynia się do zwiększenia ciśnienia krwi. Warto więc monitorować ciśnienie, a niestety mało osób stosujących antykoncepcje hormonalną to robi.

Zmiany w lipidogramie

Składnik gestagenny tabletek antykoncepcyjnych – lewonorgestrel, może powodować wzrost cholesterolu LDL oraz apoproteiny B, jednocześnie zmniejszając frakcję HDL i apoproteinę A szczególnie w wyższych dawkach. Progestageny trzeciej generacji (dezogestrel, destonen, norgestymat) nie wykazywały zmian w wynikach poziomu HDL i LDL.

Zwiększone ryzyko raka piersi

Wzrost ryzyka raka piersi według danych literaturowych nie jest duży, natomiast szczególną uwagę zwróć na ten aspekt, jeśli w rodzinie występowały jego przypadki. Jeśli mama lub babcia chorowały na raka piersi/jajnika/sutka – powiedz o tym lekarzowi. Jeśli jesteś w grupie zwiększonego ryzyka, warto przemyśleć oznaczenie genów BRCA1 i BRCA2 – występujące w nich mutacje oraz jednoczesne stosowanie antykoncepcji hormonalnej prawdopodobnie mogą zwiększyć ryzyko raka piersi. Poniżej podaje podsumowanie z jednej pracy przeglądowej:

Źródło: Niwińska A. The impact of combined oral contraception and hormone replacement therapy on breast cancer development. Oncol Clin Pract 2016; 12: 43–51.

Podczas przyjmowania antykoncepcji hormonalnej zawsze dbaj o dobre nawodnienie, podaż witamin z grupy B, antyoksydantów w diecie, błonnika i zadbaj o dobry, regenerujący sen! Warto również nie obciążać wątroby nadmiarem jedzenia, alkoholem, przetworzoną żywnością. Pamiętaj, że jednoczesne używanie tabletek antykoncepcyjnych i palenie papierosów może być fatalne w skutkach dla układu sercowo-naczyniowego, jeśli do tego dołożymy otyłość – tworzymy bardzo złe środowisko dla zdrowia.

BIBLIOGRAFIA:

• Zimmerman Y, Eijkemans MJ, Coelingh Bennink HJ, Blankenstein MA, Fauser BC. The effect of combined oral contraception on testosterone levels in healthy women: a systematic review and meta-analysis. Hum Reprod Update. 2014;20(1):76-105. doi:10.1093/humupd/dmt038

• Panzer C, Wise S, Fantini G, Kang D, Munarriz R, Guay A, Goldstein I. Impact of oral contraceptives on sex hormone-binding globulin and androgen levels: a retrospective study in women with sexual dysfunction. J Sex Med. 2006 Jan;3(1):104-13. doi: 10.1111/j.1743-6109.2005.00198.x. PMID: 16409223.

• De Leo V, Scolaro V, Musacchio MC, Di Sabatino A, Morgante G, Cianci A. Combined oral contraceptives in women with menstrual migraine without aura. Fertil Steril. 2011 Oct;96(4):917-20. doi: 10.1016/j.fertnstert.2011.07.1089. Epub 2011 Aug 16. PMID: 21843889.

• Edlow AG, Bartz D. Hormonal contraceptive options for women with headache: a review of the evidence. Rev Obstet Gynecol. 2010;3(2):55-65.

• Hunter DJ, Colditz GA, Hankinson SE, Malspeis S, Spiegelman D, Chen W, Stampfer MJ, Willett WC. Oral contraceptive use and breast cancer: a prospective study of young women. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2010 Oct;19(10):2496-502. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-10-0747. Epub 2010 Aug 27. PMID: 20802021; PMCID: PMC3055790.

• Beaber EF, Buist DS, Barlow WE, Malone KE, Reed SD, Li CI. Recent oral contraceptive use by formulation and breast cancer risk among women 20 to 49 years of age. Cancer Res. 2014 Aug 1;74(15):4078-89. doi: 10.1158/0008-5472.CAN-13-3400. PMID: 25085875; PMCID: PMC4154499.

• Etminan M, Takkouche B, Isorna FC, Samii A. Risk of ischaemic stroke in people with migraine: systematic review and meta-analysis of observational studies. BMJ. 2005 Jan 8;330(7482):63. doi: 10.1136/bmj.38302.504063.8F. Epub 2004 Dec 13. Erratum in: BMJ. 2005 Feb 12;330(7487):345. Erratum in: BMJ. 2005 Mar 12;330(7491):596. PMID: 15596418; PMCID: PMC543862

• Kurth T, Slomke MA, Kase CS, Cook NR, Lee IM, Gaziano JM, Diener HC, Buring JE. Migraine, headache, and the risk of stroke in women: a prospective study. Neurology. 2005 Mar 22;64(6):1020-6. doi: 10.1212/01.WNL.0000154528.21485.3A. PMID: 15781820.

• Etminan M, Takkouche B, Isorna FC, Samii A. Risk of ischaemic stroke in people with migraine: systematic review and meta-analysis of observational studies. BMJ. 2005 Jan 8;330(7482):63. doi: 10.1136/bmj.38302.504063.8F. Epub 2004 Dec 13. Erratum in: BMJ. 2005 Feb 12;330(7487):345. Erratum in: BMJ. 2005 Mar 12;330(7491):596. PMID: 15596418; PMCID: PMC543862.

• Grabrick DM, Hartmann LC, Cerhan JR, Vierkant RA, Therneau TM, Vachon CM, Olson JE, Couch FJ, Anderson KE, Pankratz VS, Sellers TA. Risk of breast cancer with oral contraceptive use in women with a family history of breast cancer. JAMA. 2000 Oct 11;284(14):1791-8. doi: 10.1001/jama.284.14.1791. PMID: 11025831.

• Gierisch JM, Coeytaux RR, Urrutia RP, Havrilesky LJ, Moorman PG, Lowery WJ, Dinan M, McBroom AJ, Hasselblad V, Sanders GD, Myers ER. Oral contraceptive use and risk of breast, cervical, colorectal, and endometrial cancers: a systematic review. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2013 Nov;22(11):1931-43. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-13-0298. Epub 2013 Sep 6. PMID: 24014598.

• Pujol P, This P, Noruzinia M, Stoppa-Lyonnet D, Maudelonde T. Les formes héréditaires de cancer du sein liées à BRCA1 et BRCA2 sont-elles sensibles aux oestrogènes ? [Are the hereditary forms of BRCA1 and BRCA2 breast cancer sensitive to estrogens?]. Bull Cancer. 2004 Jul-Aug;91(7-8):583-91. French. PMID: 15381448.